بازاریابی چند سطحی راهی برای کسب درآمد بیشتر یا کلاهبرداری؟
بازاریابی چند سطحی بیش از هشتاد سال سابقه دارد. از قدیمیترین موارد این نوع بازاریابی در روسیه تزاری توسط یک دوچرخه فروش انجام شده است. این ماجرا را یاکوو ایسیدوروویچ پرلمان، ریاضیدان روس که از اوایل قرن بیستم تا اواخر جنگ جهانی دوم زندگی میکردهاست در کتاب «ریاضیات زنده»، در بخشی با عنوان «دوچرخههای ارزان» نقل کردهاست.
در این روش خریداران نقش بازاریاب را بازی میکنند و برای رسیدن به پورسانت میبایست، به جای بازاریابان حرفهای، به دنبال مشتری بگردند. با این کار هزینه بازاریابی و تبلیغ برای شرکت کاهش پیدا میکند ولی در عوض این هزینه در بین تعداد زیادی بازاریاب غیرحرفهای تقسیم میشود.
دلیل گرایش به این نوع بازاریابیها چیست؟
در بازاریابی چند سطحی به افراد گفته میشود که میتوانند در مدتی کوتاه دو (یا چند) مشتری جدید برای محصولات پیدا کنند و آن افراد نیز در مدت کوتاهی به این هدف میرسند. در نتیجه افراد امیدوارند که این شبکهٔ دودویی با رشدی که دارد مثلاً بعد از ده مرحله، منجر به ورود بیش از هزار مشتری شود که باعث خواهد شد پورسانت قابل ملاحظهای به شروعکنندهٔ این شبکه برسد.
چرا این نوع بازاریابی کلاهبرداری است؟
رشد این شبکهها در طول زمان با افزایش تعداد مشتریان، کند و کندتر میشود. یک شبکهٔ دودویی در لایهٔ بیستم به بیش از یک میلیون عضو و در لایهٔ سی و سوم به بیش از هشت میلیارد عضو جدید نیاز دارد! در نتیجه دیر یا زود زمانی میرسد که دیگر نمیتوان در زمانی معقول برای شرکت مشتری پیدا کرد. اینجاست که درصد بسیار بالایی از اعضای این شبکه ضرر میکنند. این در حالی است که شرکت و تنها درصد کمی از مشتریانی که زودتر وارد شبکه شد، به سودی بسیار رسیدهاند.
کلام پایانی
استفاده از انواع مختلف بازاریابی متناسب با نوع کسب و کار و محصول قابل عرضه متفاوت است. از این بین بازاریابی چند سطحی نیز در برخی موارد مورد استفاده قرار می گیرد که گاها موثر واقع می شود.